Gdyby nie ofensywa kontrreformacji i misyjny pochód na Wschód po zgliszczach polskiego prawosławia, owa "ekumena" - trudna, ale płodna koegzystencja w ramach, że tak powiem, jagiellońskich Stanów Zjednoczonych Obojga Narodów - mogła trwać, rozwijać się i przynosić wspaniałe duchowe i kulturowe owoce, których zazdrościłaby nam dziś zachodnia Europa.